Η Εκκλησία και το λαξευτό Ναΐδριο του Αγίου Θεοδώρου

Λίγα μέτρα πιο κάτω, δίπλα από τη σπηλιά στην οποία πρέπει να έζησε κάποιος ασκητής, διασώζονται κατάλοιπα παλαιότερης βασιλικής.  Πρόσφατες ανασκαφές αποκάλυψαν έναν πλαϊνό τοίχο και το Ιερό Βήμα με την Αγία τράπεζα. Το 2007 το Τμήμα Αρχαιοτήτων πραγματοποίησε έργα συντήρησης του μνημείου, ανυψώθηκε η πεσμένη αψίδα και για την προστασία της σπηλιάς, τοποθετήθηκε στέγαστρο με τη συγχρηματοδότηση του Δήμου Ιδαλίου.

Πιθανόν ο Άγιος Θεόδωρος, ο Άγιος που ασκήτευε στη σπηλιά αυτή, ήταν ένας από τους 300 Αλαμάνους Αγίους που εγκατέλειψαν την Παλαιστίνη μετά την άλωση της Άκρας και σκορπίστηκαν στην Κύπρο ανά τριάδες και δυάδες διάγοντας ασκητικό βίο, συνήθως σε σπηλιές.  Δεδομένου μάλιστα του γεγονότος ότι μερικά χιλιόμετρα βορειοανατολικά βρίσκεται η σπηλιά του Αλαμάνου Αγίου Σωζομένου και δυτικά, στο χωριό Νήσου η σπηλιά του Αγίου Ευτυχίου, εικάζεται ότι το τρίτο μέλος της ασκητικής αυτής τριάδας που επικοινωνούσε κατά καιρούς, αλλά διήγε κυρίως κατά μόνας, είναι ο Άγιος που ασκήτευσε στην περιοχή που βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Θεοδώρου, στη περιοχή Τραχανά.  Είναι σημαντικό ωστόσο ότι για χρόνια, γνωρίζοντας ή όχι λεπτομέρειες για τη ζωή του Αγίου, η περιοχή αποτελούσε χώρο λατρείας των κατοίκων της περιοχής, που δεν παρέλειπαν κάθε Πέμπτη του Πάσχα να μεταβαίνουν στο χώρο και να τιμούν τον Άγιο με υπαίθρια Θεία Λειτουργία.

Σήμερα ο καινούριος ναός που κτίστηκε (δωρεά Μιχαήλ Χάματσου) λειτουργεί κάθε Τρίτη του Πάσχα και κάθε 16 Δεκεμβρίου, εις μνήμην του Αγίου Μόδεστου.