Αρχαίο Ιδάλιον

Οι ανασκαφές του Τμήματος Αρχαιοτήτων Κύπρου 1991-2012

Από το 1991 μέχρι το 2012, το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου, διεξήγαγε ανασκαφές στη δυτική ακρόπολη, στο λόφο της Αμπιλερής. Στη βορειοδυτική πλαγιά του λόφου, ανασκάφηκε έκταση 5525 τ.μ. που περιλαμβάνει ένα μεγάλο οχυρωμένο κτηριακό σύμπλεγμα, που πιθανόν είναι το Παλάτι ή το Διοικητικό κέντρο του αρχαίου Ιδαλίου. Το συγκρότημα περιλαμβάνει έναν τριπλό ελιόμυλο, μοναδικό στο είδος του, στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου· δρόμους που οδηγούν από την εξωτερική πύλη στις αυλές του στγκροτήματος· πύργους και επιβλητικά συγκροτήματα αποθηκών, κατοικιών και στρατιωτικών εγκαταστάσεων.

 Το οχυρό του Ιδαλίου είναι το μεγαλύτερο παλάτι ή διοικητικό κέντρο που εντοπίσθηκε μέχρι σήμερα στην Κύπρο. Έχει αυστηρά αμυντικό χαρακτήρα με εσωτερικούς πύργους που ελέγχουν τους εσωτερικούς δρόμους και τις μεγάλες ορθογώνιες αυλές. Γύρω από τις αυλές υπήρχαν πτέρυγες δωματίων με ισόγειο και έναν όροφο. Τα δωμάτια στο ισόγειο περιελάμβαναν αποθήκες που περιείχαν πίθους και μεγάλα αγγεία για αποθήκευση του κρασιούκαι του λαδιού· που ήταν τα κύρια προϊόντα της περιοχής. Σε πολλά από τα δωμάτια των αποθηκών, βρέθηκαν και επιγραφές που πιθανόν να καταγράφουν τη συλλογή φόρων σε είδος, από τους κατοίκους της αρχαίας πόλης.

 Οι επιγραφές αυτές, που ξεπερνούν τις επτακόσιες, αποτελούν το Φοινικικό Αρχείο και φανερώνουν τον τρόπο με τον οποίο διακινούσαν τα προϊόντα και συνέλεγαν τους φόρους οι Φοίνικες που διοικούσαν την πόλη του Ιδαλίου για 150 χρόνια, από τα μέσα του 5ου μλεχρι το τέλος του 4ου αιώνα π.Χ. Οι επιγραφές είναι γραμμένες με μελάνι, πάνω σε μαρμάρινες πλάκες και κεραμικά όστρακα (θραύσματα αγγείων).

 Η ανασκαφή επεκτάθηκε σε ψηλότερο επίπεδο του λόφου, όπου ανακαλύφθηκαν δύο νέα συγκροτήματα δωματίων, τα οποία εφάπτονται της ανατολικής και δυτικής πλευράς, ενός μεγάλου εσωτερικού πύργου. Το συγκρότημα στα ανατολικά του πύργου, αποτελεί τη νότια πτέρυγα τηε μεγάλης αυλής των αποθηκών. Οι τοίχοι των δωματίων διατηρούνται σε ύψος μέχρι και τρία μέτρα. Στα δωμάτια βρέθηκαν πίθοι, μεγάλα αγγεία, επιγραφές και τμήματα χάλκινης ασπίδας· που έπεσε μαζί με σιδερένια όπλα από το δεύτερο όροφο. Το δεύτερο συγκρότημα βρίσκεται στα δυτικά του μεγάλου πύργου και περιλαμβάνει επίσης έξι δωμάτια που συγκοινωνούν τόσο μεταξύ τους όσο και με τους δύο μεγάλους δρόμους στα βόρεια και στα δυτικά. Είναι πιθανό το συγκρότημα αυτό να χρησιμοποιήθηκε ως στρατιωτική εγκατάσταση για τη φρουρά του πύργου. Ο νότιος τοίχος του κτηρίου της φρουράς, εφάπτεται με ένα άλλο μεγάλο συγκρότημα που περιλαμβάνει τα εργαστήρια επεξεργασίας του χαλκού και του σιδήρου.

 Η επιβλητικότητα των κτηρίων, ο αυστηρά αμυντικός χαρακτήρας του οχυρού, η δυνατότητα αποθήκευσης νερού και γεωργικών προϊόντων, οι μεγάλες ποσότητες εισηγμένων εμπορικών αμφορέων, οι εκτεταμένες εργαστηριακές δραστηριότητες για την παραγωγή πολύτιμων εμπορευμάτων, όπως το λάδι και τα μέταλλα, καθώς και το Αρχείο της διοίκησης της πόλης, δικαιολογούν την ταύτιση του οικοδομήματος με το διοικητικό κέντρο της Κλασσικής και Πρώιμης Ελληνιστικής περιόδου. Επιπλέον, σημαντικά κατάλοιπα ενός αρχαιότερου οχυρωμένου κτηρίου, που ανασκάφηκαν κάτω από τα δωμάτια της βόρειας και δυτικής πτέρυγας της αυλής, δικαιολογούν την ταύτιση του κτηρίου με το ανάκτορο του Βασιλείου του Ιδαλίου. Οι τοίχοι εδράζονται στο φυσικό βράχο και χρονολογήθηκαν προκαταρκτικά στην Κυπρο-Αρχαϊκή περίοδο.

 Όσον αφορά την αρχιτεκτονική, από τις ανασκαφές των τελευταίων ετών, έχει ανακαλυφθεί πλήρως η κάτοψη σημαντικών κτισμάτων του τεράστιου οχυρωμένου συγκροτήματος, που καταλαμβάνει τη μισή βόρεια πλαγιά και ολόκληρο το δυτικό τμήμα του Λόφου της Αμπιλερής· μέχρι δηλαδή την κορυφή του λόφου που βρίσκεται το τμήμα της οχύρωσης που ανασκάφηκε από τη Σουηδική Αποστολή, τη δεκαετία του ΄30.